Veertigdagentijd 2024 : Sobere maaltijd en oecumenische vesper i.s.m. de Raad van Kerken Culemborg in de Oud Katholieke Kerk met o.a. herdenking van de vermoorde Russische oppositieleider Aleksej Navalny
Voor wie Pasen eens volledig wil meemaken volgen hieronder de data van de Paascyclus 2024 :
van Palmpasen via Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag naar het Hoogfeest van Pasen Eerste Paasdag
Na het bekend stellen van de data en tijdstippen van de Paascyclus 2024 volgt een uitleg van de rijke betekenis en symboliek die in de verschillende liturgieën verborgen zit. Door hier van op de hoogte te zijn, kunnen deze bijzondere vieringen nog intenser worden beleefd.
Wij wensen U een inspirerende Goede Week en een vreugdevol Pasen toe !
Programma Goede Week en Pasen ( Paascyclus 2024) in de Oud Katholieke Parochie Culemborg
Zondag 24 maart 10.00 u :
Palmzondag met palmtakkenwijding. Start Goede Week met lezing van het Passieverhaal.
dit is de youtubelink naar de opnames van Palmzondag 2024
Maandag 25 maart 18.30 u :
‘Stille Tijd’ met kaarslicht en stilte-meditatie met muziek uit de Mattheus Passion van J.S. Bach en de Stabat Mater van Giovanni Baptiste Pergolesi. Aanvang 18.50 tot 19.30 uur. De kerk open vanaf 18.30 uur.
Dinsdag 26 maart 12.00 u :
Lunchpauzemeditatie met luistermuziek, inspirerende teksten, gemeenschappelijke stilte en een zegenwens. De kerk is open vanaf vanaf 09.30 uur.
Woensdag 27 maart 19.30 u :
Chrismamis met wijding van de oliën in de Sint Gertrudiskathedraal door Mgr. Bernd Wallet, Aartsbisschop van de Aartsbisdom Utrecht van de Oud Katholieke Kerk van Nederland.
Vertrek vanuit Culemborg 18.30 bij NS-treinstation.
Witte Donderdag 28 maart 19.30 u :
Eucharistieviering waarbij het Laatste Avondmaal wordt herdacht dat Jezus met zijn leerlingen had, de avond voor zijn lijden en sterven.
Goede Vrijdag 29 maart 15.00 u :
Kruisverering. We herdenken de dood van Jezus Christus aan het kruis met stilte, gebed, gezangen en bloemenhulde. We verlaten in stilte de kerk.
Stille Zaterdag 30 maart 16.00 u :
Paasconcert met muziek van Joseph Haydn ‘Die sieben letzten Worten unserer Erlösers’
Uitvoerenden zijn Kamerkoor Zingis begeleid door Strijkkwartet De Nieuwe Lelie onder leiding van
Martin Kuylenburg. Kaarten à €15 verkrijgbaar bij de ingang van de kerk, zolang er nog plaats is.
Stille Zaterdag 30 maart 20.00 u :
Paaswake. Zegening en inwijding van de nieuwe Paaskaars, intocht van het licht in de kerk, hernieuwing van de doopgeloften en lezing van het Paasevangelie.
Eerste Paasdag zondag 31 maart om 10.30 uur :
Viering van het Hoogfeest van Pasen. We gedenken de verrijzenis en opstanding van Jezus Christus en staan stil bij de betekenis van Pasen voor ons eigen leven.
Feestelijke Paasvesper zondag 31 maart 16.00 u :
Ter afsluiting van de Goede Week en Pasen een feestelijke Paasvesper met medewerking van het Gregoriaans Koor Utrecht olv Anthony Zielhorst.
Toegang vrij, wel een deurcollecte om de onkosten te bestrijden.
Foto : Hoogfeest van Pasen 2023 in de Oud-Katholieke Parochie Culemborg op Eerste Paasdag tijdens de feestelijke Paasvesper gezongen door het Gregoriaans Koor Utrecht onder leiding van Anthony Zielhorst
Uitleg van de verschillende vieringen in de Goede Week op weg naar Pasen.
Van harte welkom bij de vieringen van de Paascyclus ! Hieronder volgt een uitgebreide toelichting op wat we vieren en gedenken tijdens de Goede Week en Pasen.
De liturgieën zitten vol drama en betekenisvolle symboliek. Met kennis hiervan kan het belangrijkste Christelijke Feest van Pasen – en de voorbereiding hiervan tijdens de Goede Week – nog intenser worden beleefd. Vandaar dat dit hieronder uitgebreid wordt uitgelegd.
U ontdekt hoe mooi en rijk de Oud Katholieke traditie is. Ga mee op ontdekkingstocht :
Palmzondagviering: Zondag 24 maart 10.00 uur
Foto: Palmtakkenwijding Palmzondag 2023 0
Tijdens deze viering wordt de intocht herdacht van Jezus in Jeruzalem.
De inwoners van de stad verwachten een Messias, een koning, die een einde zal maken aan de Romeinse bezetting, maar de intocht van Jezus in Jeruzalem verloopt anders dan zij denken : geen koning met pracht en praal, hoog gezeten te paard met een enorme legermacht achter zich. In plaats daarvan komt Jezus als een soort anti-koning de stad binnen, op een ezel en eenvoudig gekleed. Toch verwelkomen de inwoners van Jeruzalem hem met een uitbundig ‘hosanna’ en gezwaai met palmtakken.
Vanwege dit laatste wordt deze zondag ook wel ‘Palm’zondag genoemd: hiermee start de Goede Week, ook wel de lijdensweek geheten.
Aan het begin hiervan – dus op Palmzondag – wijdt de priester de buxustakken ( hier groeien nu eenmaal geen palmen dus in plaats daarvan worden vaak buxustakjes gebruikt ) die symbool staan voor de palmtakken waarmee de inwoners van Jeruzalem Jezus verwelkomen bij zijn intocht in Jeruzalem op een ezel.
Palmtakjeswijding op Palmzondag op de Varkensmarkt tegenover de de Oud-Katholieke Parochie van Culemborg 2018
De liturgische kleur rood tijdens de palmwijding verwijst naar het lijden van Christus (het is de kleur van o.a. het bloed en de martelaren ) en deze kleur symboliseert daarom tevens de start van de Goede Week of lijdensweek.
Gedurende de Eucharistie is de kleur paars verwijzend naar inkeer, bezinning en (be)rouw.
Als de takken door de priester zijn gewijd, worden ze uitgedeeld aan de parochianen / aanwezigen die deze takken mee naar huis nemen en de traditie wil dan dat het verse groene palmtakje dan achter het kruisbeeld van Jezus ( dat vaak bij katholieken ergens in huis aan de muur hangt ) geplaatst wordt als teken van de hernieuwde bereidheid om Jezus ( immers als gedoopte en dus behorende tot de grote familie van Jezus die ‘kerk’ heet – ) na te volgen. Die groene verse palmtakken verdorren evenwel in de loop van het jaar , zoals wij zelf soms óók – door de drukte en allerlei andere factoren in het dagelijks leven – soms vergeten wat die navolging van Christus in ons leven ook alweer inhoudt en betekent.
Foto Aswoensdag 2024 : de as staat klaar om over de hoofden van de mensen verstrooid te worden aan het begin van de Veertigdagentijd
Verband tussen Aswoensdag en Palmzondag
De verdorde buxustakken van Palmzondag van het vorige jaar, kunnen aan het begin van de nieuwe Veertigdagentijd bij de koster van de geloofsgemeenschap ingeleverd worden om tot as te worden verbrand. Van deze as ( dus van de buxustakjes van vorig jaar Palmzondag ) krijgen de gelovigen een beetje op hun hoofd gestrooid tijdens de Aswoensdagviering ( na carnaval ), waarmee de nieuwe Veertigdagentijd dan begint.
Foto KRO-NCRV: Aswoensdag wordt altijd wereldwijd gevierd aan het begin van de Veertigdagentijd, zoals hier bijvoorbeeld in India. In sommige kerken wordt de as over het hoofd verstrooid, in andere – meestal rooms-katholieke – parochies wordt er een askruisje – zoals hier – door de priester op het voorhoofd gegeven
De priester spreekt tijdens de asverstrooiing over de hoofden de woorden uit :
‘Mens gedenk dat ge uit stof zijt en ooit tot stof zult wedergaan, bekeert U en gelooft in het Evangelie”.
Jezelf bestrooien met as was in de oudheid een teken van rouw, spijt en boetedoening.
Tijdens de Aswoensdagviering belijden we voor God en aan elkaar dat we wel eens tekort geschoten zijn het afgelopen jaar in de opdracht van Jezus ‘de naaste lief te hebben als onszelf – en God bovenal – met geheel ons hart, ziel en verstand.’ De asverstrooiing over de hoofden is dus een teken van openbare verootmoediging : we erkennen daarmee onze eigen tekortkomingen.
De Palmzondag daaropvolgend ( op de Aswoensdag ) ontvangen de gelovigen weer een nieuwe groene verse palmtak om hun bereidheid tot navolging van Christus te verfrissen en te hernieuwen.
Deze kan dan weer opnieuw achter het kruis van Christus in de eigen woning worden geplaatst.
En zo is de cirkel dan weer rond. Eigenlijk een hele mooie, bijzondere traditie.
‘Stille Tijd’ in de Veertigdagentijd
Elke maandagavond in de Veertigdagentijd : Stille Tijd 18.50 tot 19.30 uur. De kerk is open vanaf 18.30 u.
Foto : ‘Stille Tijd’ in de Oud Katholieke Kerk tijdens de Veertigdagentijd met het schilderij ‘Christus op de koude steen’ (kunstwerk van parochiaan en kunstenaar Henk van Loenen. Foto : Greta van Buren
‘Stille Tijd’ in de Veertigdagentijd is om letterlijk en figuurlijk stil te staan bij het lijden in onze kleine en grote wereld. We doen dat in een duistere kerk verlicht met kaarslicht, met fragmenten uit de passiemuziek en door in stilte te mediteren bij het verlichte schilderij ‘Christus op de koude steen’ (gemaakt door parochiaan en kunstenaar Henk van Loenen).
Het schilderij legt een verbinding met het lijden in de actualiteit van nu want ook in onze tijd wordt ‘Christus nog steeds gekruisigd’ ( Dorothee Sölle ) .
( Foto met dank aan de Culemborgse stadsfotograaf Huub van Beurden: ‘Christus op de koude steen’.
Het schilderij (van kunstenaar Henk van Loenen) wordt tijdens de Veertigdagentijd in de kerk geëxposeerd en werd ook gebruikt bij de recente Navalny-herdenking tijdens de sobere maaltijd en Oecumenische Veertigdagentijdversper in de Oud-Katholieke Kerk van Culemborg.)
We herdachten dit jaar bijvoorbeeld de vermoorde Russische oppositieleider Navalny die opkwam voor humaniteit, democratie en mensenrechten in het Rusland van Poetin. Maar we staan ook stil bij allen die lijden onder oorlog en geweld (Oekraine, Gaza en zoveel andere plekken in de wereld ) de vele ontheemden, de ontwrichte families van vluchtelingen, maar ook het leed in onze eigen persoonlijke omgeving door ziekte, dood, verlies, armoede en nog tal van andere oorzaken.
In de stilte zien wij het aan, overdenken het en leggen het neer voor God in de hoop op licht en vrede. Vanaf half zeven is de kerk open, om tien voor zeven start de meditatie. Van harte welkom om dit tijdens de Veertigdagentijd met ons in de kerk mee te beleven.
Lunchpauzemeditatie van het Stadsklooster
Dinsdag 26 maart 12.00 u (12.30 u ) Lunchpauzemeditatie van Stadsklooster Culemborg met luistermuziek, inspirerende teksten, 10 minuten gemeenschappelijke stilte, in- en uitgeleid door de gong, lichtjes branden voor de noden in de wereld en een zegenwens.
Meer informatie over de lunchpauze-meditaties : zie www.StadskloosterCulemborg.info.
Over de Chrismamis ( Woensdag 27 maart 19.30 Gertrudiskathedraal Utrecht )
zie : ‘youtube oud katholieke kerk chrismamis 2024 utrecht’
Woensdagavond in de Goede Week : de Chrismamis (chrisma = zalf of olie) met de olieënwijding.
Het is de meest indrukwekkende viering van het jaar in de Oud Katholieke Kerk van Nederland.
Aanvang woensdag 27 maart 19.30 : Chrismamis Sint Gertrudiskathedraal, Willemsplantsoen 3 Utrecht.
( Foto : Plechtige Chrismamis met oliewijding in de Oud Katholieke Kathedraal van Sint Gertrudis met als celebrant Mgr. Bernd Wallet , aartsbisschop van het Aartsbisdom Utrecht van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland. )
Tijdens deze viering worden de zgn. oliën gewijd voor ziekenzalving, vormsel, en de ambtswijdingen. Het zalven met olie is al een heel oud gebruik, dat al voorkomt in het Oude Testament waar priesters en koningen ( o.a. Koning David ) gezalfd werden. Recentelijk werd Koning Charles van Engeland als monarch van Groot Britannië ook met olie gezalfd.
In de katholieke traditie wordt het chrisma gebruikt om bijvoorbeeld zieken en geloofsleerlingen te sterken met het merkteken van de Heilige Geest maar ook kandidaten voor de gewijde ambten van diaken, priester en bisschop worden getekend met olie tijdens hun wijding.
Het Chrisma symboliseert en vertegenwoordigt dus de kracht en de inspiratie van Gods Heilige Geest.
Foto : de kruiken met rozenolie in de Oud Katholieke Sint Gertrudiskathedraal te Utrecht die gebruikt worden bij de olieënwijding tijdens de Chrismamis welke wordt voorgegaan door
Aartsbisschop Mgr. Bernd Wallet.
Vertegenwoordigers van de parochies uit het gehele bisdom halen – samen met hun parochiepriester -deze oliën op, die dan in de Paasnacht plechtig in elke parochiekerk van het bisdom worden binnengedragen. Gedurende het hele jaar tot aan de volgende Chrismamis wordt deze olie gebruikt bij het toedienen van het H. Sacrament van het Vormsel door de bisschop of bij het ziekenpastoraat.
De gewijde oliën worden via gedrenkte watten verdeeld in zogenaamde pixus of oliedozen.
Dit zijn meestal kleine ronde, zilveren dozen ( ook wel pixus in het Latijn genoemd ) verdeeld in drie compartimenten, voor de te onderscheiden oliën.
Foto : een nieuwe pixusset voor de H. Oliën die de priester kan gebruiken als hij /zij bijvoorbeeld zieken zalft
De priester neemt bijvoorbeeld deze zogenaamde chrismadoos in het dagelijkse pastoraat in de parochie mee ( al dan niet met de H. Communie) om een zieke te zalven die zeer ernstig ziek is.
De Chrismamis is een van de meest indrukwekkende vieringen van het gehele jaar, waarbij de verbondenheid van de lokale geestelijkheid, vertegenwoordig(st)ers van de locale parochies en
de (Aarts)bisschop het meeste zichtbaar tot zijn recht komt.
Bijna de gehele geestelijkheid van de Oud-Katholieke Kerk van het Aartsbisdom Utrecht is aanwezig terwijl de (Aarts)bisschop de liturgie viert.
Ook de parochie Culemborg komt met een vertegenwoordiging. Voor wie mee wil is de afspraak
18.30 uur aanwezig te zijn bij de ingang van het Culemborgse NS-station waarna we de trein nemen naar Hoog Catharijne – Utrecht Centraal waarna we wandelen door het winkelcentrum , via het Moreelse park naar de Sint Gertrudiskathedraal.
Na afloop van de vieringen – die duurt tot ca. 21.00 u – is er koffie, thee en frisdrank om elkaar te ontmoeten in Centrum de Driehoek naast de kathedraal.
De rijke betekenis van Witte Donderdag (Eucharistie Witte Donderdag 28 maart 19.30 u ):
H. Eucharistie waarbij de viering van het Laatste Avondmaal van Jezus met zijn leerlingen wordt herdacht . Het is tijdens deze maaltijd dat Jezus het brood breekt en de wijn deelt met zijn leerlingen met de woorden ‘Blijft dit doen tot mijn gedachtenis’. In de katholieke traditie wordt daarom Witte Donderdag ook gezien als het moment waarop Jezus de opdracht geeft om blijvend met elkaar de Eucharistie
(waarin brood en wijn immers worden gedeeld in Zijn naam) te vieren.
Er wordt die avond ook altijd gebeden voor hen die de speciale ambten ( bisschop, priester, diaken ) in de kerk vervullen totdat de hogepriester zélf ( Christus ) ooit zal wederkomen.
Foto Sacramentsdag 2023 : Eucharistieviering in de Oud Katholieke Parochie Culemborg.
Op Witte Donderdag herdenken we de instellingen van de H. Sacramenten van de Eucharistie en die van het Priesterschap en Ambtswijdingen in de kerk ( bisschops- ,priester- en diakenwijding ). Er wordt dan in het bijzonder gebeden voor inspiratie van de heilige Geest, opdat die de ambtsdragers in de kerk mag bezielen met heiligheid, zuiverheid, dienstbaarheid, integriteit, vreugde en onbaatzuchtige liefde bij het doen van hun pastorale-, diaconale- en liturgische taken. )
Het vieren van het Laatste Avondmaal dat Jezus doet met zijn leerlingen, gaat overigens terug op de Joodse traditie. We moeten niet vergeten dat Jezus niet begrepen kan worden als we hem niet verstaan als iemand die grootgebracht is in het Jodendom.
Het is de avond waarbij Jezus volgens Joodse gewoonte een Pesachmaaltijd viert met zijn leerlingen in een zaaltje in Jeruzalem vóór Zijn lijden en sterven. ( De Joden gedenken met de Pesachmaaltijd dat de Engel des Verderfs in het Egypte van de Farao ( waaronder zij slaaf waren ), aan hun deur voorbijging doordat zij bloed op hun deur hadden gesmeerd. Dit verhaal gaat vooraf aan de bevrijding uit Egypte zoals beschreven in het boek Exodus ) Tijdens deze traditionele Pesachmaaltijd toont Jezus wat dienstbaarheid is door voorafgaande aan de maaltijd de voeten van zijn leerlingen te wassen.
De leerlingen zijn hierdoor ontzet, want zij zien tegen Jezus op als hun leermeester en rabbi en deze handeling past daarom helemaal niet bij hem : het wassen van de voeten is immers in de tijd van Jezus arbeid voor slaven. Maar Jezus onderwijst hen op deze wijze dat wie de grootste onder zijn leerlingen wil zijn, zich niet moet schamen om de minste te zijn : dit is tot het uiterste dienstbaar zijn.
Aan het einde van de maaltijd staat één van zijn leerlingen – Judas genaamd – op en zal Jezus gaan verraden.
Foto Goede Week 2023 : Een dramatisch moment tijdens de H. Mis van Witte Donderdag: het doven van de Godslamp aan het einde van de Eucharistieviering van Witte Donderdag door lector Evert van der Veer
Symboliek in de Witte Donderdagliturgie :
De Witte Donderdagliturgie zit vol drama en symboliek. De lezingen zijn Exodus 12 v. 1 – 14, 1 Korinthiers 11 v. 23 – 32 en als Evangelietekst Johannes 13, v. 1 – 15.
De Eucharistie kleur is wit (evt. zilver of goud ), dat eigenlijk de liturgische kleur is voor de feestdagen. Na het (altijd feestelijke ) Gloria – dat bij hoge uitzondering nu toch gezongen wordt in de Veertigdagentijd – zwijgt het orgel. Dat zal zo blijven tot in de Paaswake op Stille Zaterdagavond tot na de Dienst van de Lezingen ( o.a. het Paasevangelie waarin de opstanding van Christus zal worden verkondigd, daarom betekent ‘Evangelie’ : Blijde Boodschap ).
Omdat er geen orgel meer gespeeld wordt, wordt er tijdens het vervolg van de Witte Donderdagviering alleen nog à capella gezongen.
Na de overweging vindt soms bij gelovigen in de kerk de voetwassing plaats door de priester.
Daarmee wordt herhaald wat Christus zijn leerlingen voordeed tijdens het Laatste Avondmaal namelijk het tonen van dienstbaarheid tot het uiterste.
De gebruikelijke Vredewens en het Credo ( geloofsbelijdenis ) – vaste onderdelen van de H. Mis – ontbreken in deze viering. Na het delen van brood en wijn en het afsluitende gebed na de communie wordt de ciborie met het H. Sacrament naar het rustaltaar gebracht achter in de kerk.
Foto: Aan het einde van de Eucharistie van Witte Donderdag leest de lector psalm 22 als afsluiting
Aan het einde van de viering wordt de dramatische tekst van psalm 22 gelezen terwijl ondertussen kruis en altaarbekleding door de priester en zijn assistenten worden weggenomen. Tenslotte wordt het laatste Evangelie gelezen ( Johannes 14 v. 15 -31 of Mattheus 26, v. 30 – 46 a ) en wordt de godslamp gedoofd. Tenslotte worden alle lichten in de kerk gedoofd en kan men in stilte de kerk verlaten, na eventueel nog de plaatsing van een brandende kaars bij de ciborie met het geconsacreerde brood in het rustaltaar achter in de kerk. De donkere stille kerk met de uitgedoofde godslamp, de lege tabernakel en het ontmantelde altaar symboliseren de Godverlatenheid die Jezus in al zijn angst ervoer in de Hof van Olijven en die hij ook onder woorden zal brengen als hij sterft aan het kruis:
‘Mijn God, mijn God,waarom heeft U mij verlaten? ‘
Het is de melancholische liturgische prelude op het grote drama van Goede Vrijdag, waarin Jezus van Nazareth als een Romeinse slaaf – na de veroordeling door de Romeinse landvoogd Pilatus, – tenslotte de kruisdood sterft.
( Foto : Icoon van de lijdende Christus en zijn trouwe en toegewijde moeder Maria )
Goede Vrijdag: Kruisverering ( Vrijdag 29 maart 15.00 u )
Geen dramatischer moment in de kerkelijke liturgie dan Goede Vrijdag (15.00 uur) als volgens de overlevering Jezus sterft aan het kruis. Op dat tijdstip komt de geloofsgemeenschap in stilte bij elkaar. Uit alles spreekt de Godverlatenheid en wel het meeste door het lege tabernakel, de uitgedoofde godslamp en het ontmantelde altaar. De liturgische kleur op Goede Vrijdag is traditioneel zwart
( kleur van de dood) of paars (kleur van de rouw ). Tegenwoordig wordt soms nu ook in sommige kerken de kleur rood gebruikt ( kleur van het bloed en de martelaren ).
Priester en lectoren komen in stilte binnen in de kerk en knielen enige ogenblikken voor het kruis.
Het kruis is gewikkeld in een doek en nog niet geheel zichtbaar. Nadat het passieverhaal gelezen is en enkele liederen à capella zijn gezongen, gaat de priester naar het altaar en neemt het in een doek gewikkelde kruis. De priester keert zich daarna naar de gelovigen en toont tot drie keer toe het kruis, dat hij telkens een beetje meer toont door het doek van het kruis telkens wat meer te laten zakken met de woorden : ‘Aanschouwt het kruis waaraan de Verlosser van de wereld heeft gehangen’ .
Hierna wordt het kruis op het altaar gezet, er worden twee brandende kaarsen bij gezet en wordt het kruis bewierookt. Was het kruis ooit het symbool van de verschrikkelijke slavendood in het Romeinse rijk, – en dus symbool van geweld en onderdrukking – in de christelijke traditie zal de betekenis van het kruis volkomen omgedraaid worden en wordt het kruis teken van verlossing en bevrijding.
Die transformatie in betekenis heeft plaatsgevonden doordat Christus aan het kruis stierf en daarna op wonderbaarlijke wijze volgens de overlevering uit zijn graf is opgestaan.
Dat is het geloofsmysterie van Pasen: om die reden wordt met een bloemenhulde het kruis eer gebracht omdat het uiteindelijk verwijst naar Christus’ overwinning op de dood.
Elke gelovige krijgt de gelegenheid een witte roos bij het kruis neer te leggen. Als men van deze gelegenheid gebruikt heeft gemaakt , is er een moment van stilte en meditatie.
In de voorbeden tenslotte, die volgen op de bloemenhulde , wordt aandacht gevraagd voor het lijden in de wereld van nu. Nadat priester en lectoren in stilte de kerk verlaten, verlaat iedereen in stilte de kerk.
Foto : Kruisverering Goede Vrijdag 2023 en 2022 in de Oud Katholieke Parochie van Culemborg: een van de meest dramatische liturgische momenten in de Goede Week. De priester ontbloot het kruis in gedeelten door het doek waarmee het kruis verhuld is telkens wat meer weg te nemen. De kruisdood was een verschrikkelijke Romeinse slavendood en – in de oude betekenis – symbool van geweld en onderdrukking.
Stille Zaterdag : Paaswake ( Zaterdag 30 maart 20.00 u )
De meest uitgebreide liturgie van het jaar vindt plaats tijdens de zogenaamde Paaswake. De liturgie bestaat uit verschillende onderdelen zoals :
Begin van de Paaswake : Het aansteken en zegening van het Paasvuur, de zegening van de wierook en inwijding en zegening van de nieuwe Paaskaars.
De priester zegent het paasvuur, ontsteekt de wierookkooltjes aan het paasvuur en zegent de wierook en doet daarna wierook op de kooltjes. Daarna zegent hij de paaskaars en brengt hij de vijf wierookkorrels (symboliserend de vijf stigmata van Christus ) aan op de Paaskaars en steekt daarna de nieuwe Paaskaars aan met het Paasvuur: het symbool van de opgestane Christus en van het licht dat de duisternis overwint.
Foto begin Paaswake 2022 : in de Oud-Katholieke Parochie Culemborg is het inmiddels de gewoonte om het Paasvuur aan te maken in de fraaie pastorietuin die voor de gelegenheid als liturgische ruimte is ingericht om de nieuwe Paaskaars – symbool van Christus – in te wijden. Wegens corona werd deze plechtigheid zonder publiek via de live-stream uitgezonden
Intocht van het licht in de kerk
Als de nieuwe paaskaars is ingewijd, ontvangt de geloofsgemeenschap kaarsen voor de intocht van het licht in de kerk. De (sub)diaken draagt het licht van de Paaskaars de kerk in en zingt als aankondiging van de binnenkomst van de Paaskaars achterin de kerk ‘Licht van Christus’.
Hij doet dit ook in het midden- en vóór in de kerk ( elke keer een toon hoger ).
Iedere keer dat hij dat doet wordt het licht van de Paaskaars via kleine kaarsjes aan elkaar doorgegeven. Als elke kaars brandt wordt de Paaskaars op de standaard geplaatst voor in de donkere kerk en eer gebracht door wierook. Daarna wordt het eeuwenoude ‘Exsultet’ gezongen: Dit is de Lof van de Paaskaars. Het is één van de mooiste en oudste gezangen uit de paastraditie. Wie wil weten hoe het klinkt kan deze link aanklikken : EXULTET (Pregon Pascual) (youtube.com)
Foto : Paaswake 2023, de gelovigen hebben bij de Intocht van het Licht, het licht ontvangen van de nieuwe Paaskaars, symbool van de verrezen Christus
Dienst van de Lezingen
In de Paaswake werden vroeger traditioneel alle zeven oudtestamentische lezingen die te maken hebben met Pesach – Pasen – gelezen. Tegenwoordig is dat beperkt tot een drietal lezingen.
Daaronder steevast het Scheppingsverhaal uit Genesis ( Genesis 1, 1-2, 3 ) dat verhaalt over de schepping van het licht en het vroege begin van de schepping.
Bij elke nieuwe dag in het scheppingsverhaal wordt er symbolisch een kaars aangestoken.
Daarna worden uit psalm 33 de verzen 6-9 door een cantor gezongen of gelezen.
De tweede lezing is verhaal uit Exodus over de bevrijding van de slavernij en de uittocht van het Joodse volk uit Egypte. Hierop zingt de cantor een deel uit Exodus H. 15 v 1b – 3.
En tenslotte een verhaal uit het Bijbelboek Ezechiël over een warm en kloppend hart dat het stenen hart van mensen vervangt.
De cantor zingt als afsluiting van de Dienst van de Lezingen psalm 51, de verzen 9 – 15.
Tussen de lezingen door worden door een cantor oudtestamentische psalmen gezongen die passen bij de lezingen.
Hernieuwing van de doopbeloften
De paaswake is bij uitstek de gelegenheid om catechesanten en geloofsleerlingen te dopen.
De dopeling laat zijn/ haar oude leven immers achter zich en staat met Christus die nacht op, in een nieuw herboren leven. Dat is de diepe symbolische betekenis van de doop in de paasnacht.
In die nacht worden dan meestal twee sacramenten tegelijk toegediend namelijk die van het H. Doopsel en die van de Eerste H. Communie.: het H. Sacrament van de Doop geeft namelijk toegang tot het meedoen met het delen van brood en wijn in de Eucharistie.
Indien er geen dopelingen zijn, doet de geloofsgemeenschap aan de zgn. hernieuwing van de doopbeloften. Dit wordt ingeleid met het zingen van een gedeelte uit de beroemde en bekende psalm 42: ‘Evenals een moede hinde naar het klare water smacht ‘.
Ondertussen begeven zich priester, diaken en assistenten zich naar het doopvont dat met water wordt gevuld. Na het zingen spreekt de priester een wijdingsgebed uit over het water. In dat gebed smeekt de priester God of Hij de adem van zijn liefde door zijn Heilige Geest wil laten neerdalen over het water.
De priester blaast daarbij drie keer over het water dat refereert aan het waaien van Gods Heilige Geest
(de Ruach) over de wateren bij het begin van de Schepping.
De paaskaars, symbool van de levende Christus, wordt vervolgens drie keer in het water van het doopvont gedompeld met de woorden ‘Heilige Geest, maak met Uw kracht het water vruchtbaar’.
Foto : Paaswake 2023. Voor de hernieuwing van de Doopgeloften wordt het doopvont gevuld met nieuw water waarover de priester een wijdingsgebed uitspreekt. Onderdeel van de wijding van het nieuwe doopwater is de dompeling ( tot drie keer toe ) van de paaskaars in het water van het doopvont- symbool van de levende Christus- in het water en het afsmeken van Gods liefde door de H. Geest over het water
Als het water gewijd is, nodigt de priester de geloofsgemeenschap uit om te gaan staan om gemeenschappelijk het geloof in God uit te spreken en de doopbeloften te hernieuwen.
Daarna besprenkelt de priester de aanwezigen met het gezegende water, terwijl ondertussen het lied
‘De Heer heeft mij gezien en onverwacht ben ik opnieuw geboren en getogen’ van Henk Jongerius wordt gezongen.
Er volgt daarna meditatief orgelspel waarna voorgangers en assistenten de paarse gewaden voor witte gewaden verwisselen.
Litanie van Allerheiligen
Priester en assistenten knielen in witte gewaden op de communiebank terwijl eerbiedig de Litanie van Allerheiligen wordt ingezet als inleiding op het Paasevangelie waarin de opstanding van Christus wordt aangekondigd. Ondertussen steekt de koster alle kaarsen aan in de kerk, daarbij geholpen door enige assistenten.
Als de priester de lofzang van het Gloria inzet, zijn we aanbeland bij één van de mooiste en indrukwekkendste momenten van de paaswake: als de priester ‘Glorie zij aan God in den hoge’ zingt gaan op hetzelfde moment alle lichten aan in de kerk, speelt het orgel weer en klinken de schellen als feestvreugde bij de komende aankondiging van de opstanding van Jezus Christus.
Foto Paaswake 2023 : Bij de uitwisseling van de vredegroet ‘Christus is verrezen’ antwoordt de geloofsgemeenschap ‘Hij is waarlijk opgestaan ( alleluia )
Lezing van het Paasevangelie
Na het Gloria – waarin God eer wordt gebracht en de lof wordt toegezongen – bidt de priester een paasgebed waarna – tijdens de Eerste Schriftlezing – gelezen wordt uit de Romeinenbrief van de apostel Paulus. ( Romeinen H. 6, v. 3 – 11 ) waarin Paulus de betekenis van Christus’ opstanding uitlegt aan zijn leerlingen.
Vervolgens wordt het paasevangelie gelezen. (jaar A : Matt. 28 v. 1 – 10 ; jaar B Marcus 16 v. 1 – 8 ; jaar ; C Lucas 24, v. 1 – 10 ) gevolgd door het (door de priester ) driemaal uitspreken van de vredegroet : ‘Christus is verrezen’ . De aanwezigen antwoorden met : ‘Hij is waarlijk opgestaan’ en voegen daar de derde keer ‘alleluia’ aan toe. Hierna vormt zich – gedurende orgelspel – een kleine processie. De ciborie met het H. Brood en de H. Oliën bevinden zich in het rustaltaar achter in de kerk en worden weer in het tabernakel van het hoofdaltaar in de absis van de kerk geplaatst. Ook wordt het beeldje van de verrezen Christus op een zuil geplaatst voor het altaar.
Hierna volgt een paasgedachte, meditatief orgelspel en tenslotte worden de lauden van Pasen – bestaande uit psalm 117 en de lofzang van Zacharias – afwisselend door cantor en geloofsgemeenschap gezongen. Hierna volgt de zegen en wordt als slotlied de bekende paashymne ‘Christus onze Heer verrees’ gezongen.
Foto Pasen 2023 : Na lezing van het Paasevangelie wordt het beeldje van de opgestane Christus op een zuil achter de communiebank in de kerk geplaatst ; foto met dank aan Huub van Beurden
Zondag 31 maart 10.30 u Eerste Paasdag : Hoogfeest van Pasen
De tekst van de feestelijke Introítus van deze zondag luidt :
Ik ben verrezen en nog ben ik bij U. Hallelujah ! Gij God hebt op mij Uw hand gelegd, Hallelujah !
Te wonderbaar, al te verheven is mij dit weten. Hallelujah, hallelujah ! Heer Gij doorgrondt mij en kent mij, Gij weet van mij wanneer ik zit en opsta.
De eerste schriftlezing kan variëren ( jaar A : Exodus 14 v. 9-14 ; jaar B Jesaja 25, v. 6 – 9 ; jaar C Jesaja 51 v. 9 – 11 ) .
Als tweede schriftlezing Kolossenzen 3, v. 1 – 4 ). Het paasevangelie is Johannes 20 v. 1 – 18 ( zie hieronder ).
Foto : Het centrale raam in de absis van de Culemborgse Oud-Katholieke parochiekerk. Het is een afbeelding van het ontroerende paasverhaal ( Joh. 20 v. 1 – 18 ) waarin Maria Magdalena tot haar ontsteltenis ontdekt dat het graf van Jezus leeg is en daarna aan de tuinman vraagt waar de Heer is, niet wetende dat het Jezus zelf is die voor haar staat
Opstanding ( Paasevangelie van Johannes in de NBV-vertaling )
Vroeg op de eerste dag van de week, toen het nog donker was, kwam Maria van Magdalena bij het graf. Ze zag dat de steen voor het graf was weggehaald. 2 Ze liep snel weg, naar Simon Petrus en de andere leerling, van wie Jezus veel hield, en zei: ‘Ze hebben de Heer uit het graf weggehaald en we weten niet waar ze Hem nu neergelegd hebben.’ 3 Petrus en de andere leerling gingen op weg naar het graf. 4 Ze liepen beiden snel, maar de andere leerling rende vooruit, sneller dan Petrus, en kwam als eerste bij het graf. 5 Hij boog zich voorover en zag de linnen doeken liggen, maar hij ging niet naar binnen. 6 Even later kwam Simon Petrus en hij ging het graf wel in. Ook hij zag de linnen doeken, 7 en hij zag dat de doek die Jezus’ gezicht bedekt had niet bij de andere doeken lag, maar apart opgerold op een andere plek. 8 Toen ging ook de andere leerling, die het eerst bij het graf gekomen was, het graf in. Hij zag het en geloofde. 9 Want ze hadden uit de Schrift nog niet begrepen dat Hij uit de dood moest opstaan. 10 De leerlingen gingen terug naar huis.
11 Maria stond bij het graf en huilde. Huilend boog ze zich naar het graf, 12 en daar zag ze twee engelen in witte kleren zitten, een bij het hoofdeind en een bij het voeteneind van de plek waar het lichaam van Jezus had gelegen. 13 ‘Waarom huil je?’ vroegen ze haar. Ze zei: ‘Ze hebben mijn Heer weggehaald en ik weet niet waar ze Hem hebben neergelegd.’ 14 Na deze woorden keek ze om en zag ze Jezus staan, maar ze wist niet dat het Jezus was. 15 ‘Waarom huil je?’ vroeg Jezus. ‘Wie zoek je?’ Maria dacht dat het de tuinman was en zei: ‘Als u Hem hebt weggehaald, vertel me dan waar u Hem hebt neergelegd, dan kan ik Hem meenemen.’ 16 Jezus zei tegen haar: ‘Maria!’ Ze draaide zich om en zei: ‘Rabboeni!’ (Dit Hebreeuwse woord betekent ‘meester’.) 17 ‘Houd Me niet vast,’ zei Jezus. ‘Ik ben nog niet opgestegen naar de Vader. Ga naar mijn broeders en zeg tegen hen dat Ik opstijg naar mijn Vader, die ook jullie Vader is, naar mijn God, die ook jullie God is.’ 18 Maria van Magdalena ging naar de leerlingen en zei tegen hen: ‘Ik heb de Heer gezien!’ En ze vertelde alles wat Hij tegen haar gezegd had.
Foto : Bij hoogfeesten zoals Pasen is de kleur wit en wordt wierook gebruikt bij het lezen uit het Evangelie
In deze viering worden bekende paasliederen gezongen zoals ‘U zij de glorie’ en ‘Christus Onze Heer Verrees’. Pasen is en blijft een geloofsmysterie, maar het is een vreugdevol feest omdat het ons vertelt dat het leven altijd doorgaat en dat het zelfs sterker is dan de dood. Mensen kunnen doodgaan aan van alles in – en tijdens dit leven zoals onderdrukking, oorlog, honger, geweld, discriminatie, maar ook aan eenzaamheid, ongeborgenheid, ziekte en lijden.
‘ Wij hebben de laatste adem ‘ schreef de inmiddels overleden Duitse theologe Dorothee Sölle daarover : ‘Bij ons is er al eens iemand opgestaan uit de dood’. Zij verwoordde daarmee dat Pasen een oproep is tot leven, een oproep tot hoopvol- en gelovig leven. Geloof en hoop op een betere toekomst in Godsnaam. Bekende paasliederen die in deze viering gezongen worden zoals ‘U zij de glorie’ en ‘Christus onze Heer verrees’ verwijzen daar ook naar. De feestelijke opkomende lente met al zijn kleurenpracht in de natuur synchroniseert hier mee op een geweldige manier. Opdat wij als gelovige christenen nooit de moed verliezen. Moge het zo zijn. Zalig Pasen !
Foto : De kleurrijke lentepracht in de weer ontluikende natuur synchroniseert op een geweldige manier met de boodschap van Pasen nl. dat het leven onverwoestbaar is en – ondanks alles – altijd doorgaat
Feestelijke Paasvesper Eerste Paasdag ( zondag 31 maart 16. 00 uur OKK)
De laatste jaren is er een gewoonte aan het ontstaan in onze parochie om een feestelijke Paasvesper te houden met ondersteuning van het Gregoriaans Koor Utrecht onder leiding van dirig. Anthony Zielhorst.
Het belangrijkste moment van het jaar in de christelijke kerken is de week vóór Pasen. Gedurende die dagen is de aandacht volledig gericht op het lijden en sterven van Christus met de apotheose ervan op Goede Vrijdag. Na Stille Zaterdag volgt dan met Pasen de wending ten goede: de Verrijzenis wordt gevierd.
Foto 2019 : Paasvesper met het Gregoriaans Koor Utrecht onder leiding van Anthony Zielhorst
Om Paaszondag extra luister bij te zetten zingt Gregoriaans Koor Utrecht een feestelijke middagdienst in de Oud Katholieke kerk te Culemborg. Deze Vesperviering bestaat uit een reeks gezongen psalmen, het rijkversierde Paasgezang Haec Dies, de Paashymne Ad cenam Agni providi
en de jubelzang van Maria, het Magnificat.
Gregoriaans Koor Utrecht presenteert sinds de oprichting in 1968 het Gregoriaans vol toewijding binnen en buiten de kerkelijke eredienst. Het koor is ontstaan vanuit de Universiteit Utrecht, legt zich in de uitvoeringspraktijk toe op de nieuwste wetenschappelijke inzichten zonder daarbij de liturgische traditie uit het oog te verliezen. Van het koor zijn diverse langspeelplaten en cd’s verschenen. Het heeft opgetreden in binnen- en buitenland. Gregoriaans Koor Utrecht staat sinds 1998 olv Anthony Zielhorst.